در یکی از مقالات گذشته با عنوان  اصطلاحات و مفاهیم در تحلیل رفتار متقابل با تعریف بازی ها آشنا شدیم ولی باتوجه به اهمیت موضوع قصد داریم در این مقاله بیشتر به بازی ها و انواع آنها بپردازیم.

تعریف بازی ها:

بازی ها، رشته تبادل مشخص و غالبا تکراری با ظاهر قابل قبول  و دارای انگیزه پنهان است.

وجه تمایز بازی ها با وقت گذرانی و مراسم و مناسک در نهفتگی آن و برد داشتن است.

تفاوت بازی ها با رفتارهای اجتماعی دیگر

در واقع عمل ( رفتارهای اجتماعی) یک تبادل ساده و تعهد شده  که به منظور خاصی انجام می گیرد به طور مثال، اگر کسی از شخص دیگر تقاضای تایید کند و درخواستش براورده، یک عمل انجام گرفته است. اگر شخص از شخص دیگر تقاضای تایید کند و درخواستش برآورده شود. سپس آن تایید بر ضد تایید کننده بکارگرفته شود، یک بازی انجام شده است.

بازی‌های روانی، الگوهای پیچ در پیچ رفتارهایی است که افراد از کودکی یاد می‌گیرند به کار ببرند. علاوه بر معنای آشکار، معنایی پنهان دارد و می‌تواند پیامدهای روانی مانند احساس گناه، افسردگی یا خشم را به دنبال داشته باشد.

بازی ها :

اریک برن مجموعه  الگوهای رفتار اجتماعی ناسالم را به بازی تعریف می‌کند. این رفتارهای منحرف و تکرار شونده در اصل برای کسب نوازش هستند؛ اما در عوض احساسات منفی را تقویت می‌کنند و مانند ماسک از بروز مستقیم افکار و احساسات  جلوگیری می کند. اریک برن برای این بازی‌ها اسم‌های آشنایی انتخاب کرده‌است. وی معتقد است رفتارهای نا سالم نتیجه تصمیمات محدودکننده‌ای است که در کودکی به دلیل علاقه به زنده ماندن گرفته شده‌اند.

این تصمیمات در چیزی که برن آن را پیش نویس (یک نقشه از قبل کشیده شده برای اینکه زندگی چگونه زندگی شود) می‌نامد به اوج می‌رسند. تغییر پیش نویس زندگی هدف روان درمانی طبق نظریه تحلیل رفتار متقابل است. برن معتقد بود که این بازی‌ها در جامعه و خانواده جاری و ساری هستند؛ به این معنا که هر خانواده‌ای الگوی بازی‌های منحصر به فرد خود را دارد که نسل به نسل از طریق یادگیری منتقل می‌شود. او بازی‌ها را از نظر شدت به سه درجه تقسیم کرد.

به این معنا که هر فرد با الگویی که از خانواده خود می آموزد یک بازی واحد را ممکن است با شدت درجه یک، که در نهایت مقداری مشکلات میان فردی ایجاد کند، درجه دو، که منتج به مشکلات عدیده در زمینه‌های مختلف شود، درجه سه که مشکلات جدی از قبیل مشکلات قانونی نظیر زندانی شدن، قتل و … ایجاد کند، اجرا نماید.

مثلث کارپمن

اریک برن پایه‌گذار نظریه بازی‌ها است. او در این تئوری بیان می کند آن‌چه به‌عنوان رفتار نشان می‌دهیم و آن‌چه در مقابل دریافت می‌کنیم همه در ناآگاه و به‌صورت نوعی بازی روانی صورت می‌گیرد؛ و طبعاً هر بازی با هدف دریافت«نوازش» است. شاگرد برن، استیون کارپمن در تکمیل این تئوری نظریه خود را درقالب یک مثلث بیان  کرد. از دید برن این مثلث آنقدر گویا و کامل بود که آن را به‌نام خود کارپمن نام‌گذاری کرد. نام این مثلث،  خالق شرم یا مثلث شرم نیز است. همه بازی‌های روانی در یک مثلث رخ می دهد. این مثلث شامل سه ضلع ناجی، قربانی و زجردهنده است.

با قرارگیری در این مثلث  حاصلی جز شرم، استیصال و درماندگی ندارد. هر فردی بنا به تجربه زندگی و رشدی خود برای ورود به این مثلث روش خاص خودش را دارد. یعنی با مهارت‌هایی که در کودکی فرایافته وارد مثلث کارپمن می‌گردد.

ویژگی های مثلث کارپمن

1. در این مثلث سه ضلع دارد اما معمولا دو نفر در آن بازی می کنند و همواره تغییر نقش می دهندو این افراد همواره یکدیگر را پیدا می کنند  و در ابتدا از بازی لذت می برند.
2. کسی که وارد این بازی می شود بدون در نظر گرفتن نقشش، به دنبال کنترل شدن یا کنترل کردن است.
3. بسیاری از روابط دوستانه و حتی زناشویی در قاعده مثلث کارپمن است. زن‌هایی که همیشه نقش قربانی را بازی می‌کنند و با افتخار  از کُلفتی  برای شوهرشان لذت می‌برند. یا مردهایی که همیشه دوست دارند در نقش ناجی زن‌ها بازی کنند و وقتی زن دیگر دوست ندارد ناجی داشته باشد، باز از زجر  زن لذت می‌برند، درست طبق الگوی مثلث کارپمن عمل می‌کنند.

“بازی های روانی” را اولین بار دکتر “اریک برن” روانپزشک  امریکایی-کانادایی عنوان کرد. وی در سال 1957 تئوری “تحلیل رفتار متقابل” را  معرفی کرد، وهفت  سال بعد کتاب  “Games people play” یا “بازیهایی که مردم انجام می دهند”منتشر کرد. این کتاب بسیار مورد پسند  قرار گرفت و جز پرفروش ترین کتاب های آن دهه قرار گرفت. در این کتاب  حدود ۴۶ بازی گوناکون شامل ببین مجبورم کردی چه کار کنم، ببین چقدر سعی کرده‌ام، اگر به خاطر تو نبود، الکلی، بدهکار، من از تو بدبخت‌ترم و … را معرفی می کند.

دانلود کتاب بازی های روانی

برای دانلود کتاب بازی های روانی روی لینک دانلود کلیک کنید.

این کتاب خود شامل سه بخش خواهد شد.

آنالیز بازی ها

بخش اول شامل آنالیز بازی ها خواهد بود. در بخش اول اریک برن ابتدا «تحلیل رفتار متقابل» را به عنوان راهی برای تفسیر برهمکنش‌های اجتماعی معرفی می‌کند.  هر انسانی یک «والد» یک «بالغ» و یک «کودک» درون دارد و بسیاری از رفتارهای ناشایست انسان‌ها به این دلیل رخ می‌دهد که یکی از آن‌ها در موقعیت اشتباهی کنترل انسان را در دست می‌گیرد. مثلا رئيسی که مانند یک والد کنترل‌گر با کارمندش برخورد می‌کند معمولا با جوابی کودکانه یا از سر کج خلقی مواجه می‌شود

عناوین و معرفی بازی ها

در بخش دوم اصطلاح نامه  یا معرفی انواع بازی ها در 7 دسته بیان شده است.به مجموعه ای از بازی‌های ذهنی‌ اشاره دارد که در آن‌ها افراد تحت مجموعه ای از الگوهای قابل پیش‌بینی عکس العمل نشان می‌دهند. در واقع افراد به جای بروز احساس واقعی خودشان و دریافت همدلی متقابل از یک سری الگوهای مخرب پیروی می‌کنند و پشت نقاب‌های عجیب و غریب پنهان می‌شوند تا نیازشان به نوازش و توجه را پنهان کنند و در نتیجه آسیب‌های جبران ناپذیری به روابطشان می‌زنند.

فرای بازی ها

در بخش سوم  اریک برن نکاتی تکمیلی در مورد بازی ها و اهمیت آن آورده است. این بخش  شامل مطالب بالینی و نظریات جدیدیست که به نظریات قبلی اضافه و به درک مفهوم «رفتار خالی از بازی» کمک می‌کند. مثلا بازی ها از نسلی به نسلی دیگر سینه به سینه منتقل می شود.و یک خلاصه کوتاه و کلی از مجموعه رفتارهای انسانی است.

همچنین برای شرکت در دوره  کارگاهی بازی های روانی در موسسه تحلیل رفتار متقابل خاورمیانه به قسمت دوره های حضوری رجوع کنید(کلیک کنید).

برای معرفی بیشتر بازی های روانی مشاهده فیلم زیر توصیه می شود.